Moskwa - VIII 1939 r. 1/220

Ukazał się (oddany do druku 17 VIII) ósmy tom drugiego wydania Małej Sowieckiej Encyklopedii, w którym w haśle Polska pojawia się twierdzenie o ?zagranicznej i wewnętrznej polityce polskiego faszyzmu?.

Moskwa - "Pakt Ribbentrop" Mołotow. 2/220

Niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji, podpisany o godz. 2.00 nad ranem 23/24 VIII w imieniu rządów Rzeszy Niemieckiej i ZSRR przez ministra spraw zagranicznych Rzeszy Joachima von Ribbentropa oraz przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera) i ludowego komisarza (ministra) spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesława Mołotowa (stąd nazwa pakt Ribbentrop–Mołotow). Dołączony do paktu tajny protokół dodatkowy zapowiada rozbiór Polski. Granicą „stref interesów

Moskwa - 23/24 VIII 1939 r. 3/220

Minister Joachim von Ribbentrop w rozmowie z Józefem Stalinem przytacza żart krążący w Berlinie: ?Stalin przyłączy się jeszcze do paktu antykominternowskiego?.

Moskwa - 24 VIII 1939 r. 4/220

Żegnając Ribbentropa po podpisaniu paktu, Stalin w imieniu rządu ZSRR ?daje słowo honoru, że Związek Radziecki nie zdradzi swego partnera?.

Warszawa - 24 VIII 1939 r. 5/220

Zapis w diariuszu wiceministra spraw zagranicznych RP Jana Szembeka: ?Pakt sowiecko-niemiecki jest pomyślany przez Moskwę jako krok zachęcający Niemcy do wojny?.

Warszawa - 25 VIII 1939 r. 6/220

Komentarz w piśmie ?Wieczór Warszawski?: ?Można by powiedzieć, że doszło do związku państw totalistycznych, czyli do utworzenia ? Totinternu?.

Warszawa - 30 VIII 1939 r. 7/220

Pismo ?Robotnik?, reprodukując zdjęcie Stalina, Ribbentropa i Mołotowa po podpisaniu paktu Ribbentrop?Mołotow w Moskwie, daje mu tytuł: Dokument hańby stalinowskiej.

Moskwa i Berlin - 31 VIII 1939 r. 8/220

Jednoczesna ratyfikacja paktu Ribbentrop?Mołotow przez niemiecki Reichstag i Radę Najwyższą ZSRR (podczas jej nadzwyczajnej sesji Mołotow oświadcza: ?Niezadowoleni z tej sytuacji mogą być jedynie podżegacze do wojny ogólnoeuropejskiej?).

1 IX 1939 r. 9/220

Agresja Rzeszy Niemieckiej na Polskę rozpoczynająca II wojnę światową.

Warszawa - 3 IX 1939 r. 10/220

Tytuł komentarza prof. Wacława Komarnickiego w ?Kurierze Warszawskim? na temat paktu Ribbentrop?Mołotow: Porozumienie dwóch totalizmów.

Kraków - 3 IX 1939 r. 11/220

Podpis pod karykaturą Stalina na łamach satyrycznego krakowskiego tygodnika ?Wróble na Dachu?: ?Następnym paktem, który Stalin podpisze, będzie pakt a n t i k o m i n t e r n o w s k i?.

Moskwa - 7 IX 1939 r. 12/220

Stalin w rozmowie z sekretarzem generalnym Kominternu (Międzynarodówki Komunistycznej) Georgi Dymitrowem: ?Polska jako państwo faszystowskie, uciskające Ukraińców i Białorusinów, powinna zostać zlikwidowana?.

Berlin - 8 IX 1939 r. 13/220

Korespondencja agencji TASS: ?Otrzymano wiadomość z Naczelnego Dowództwa armii niemieckiej, że oddziały niemieckich czołgów weszły dziś o godz.17 min. 15 do Warszawy? (opublikowana 9 IX na łamach moskiewskich ?Izwiestii?) [w rzeczywistości Warszawa broniła się do 28 IX 1939 r.].

Moskwa - noc z 8/9 IX 1939 r. 14/220

Telefon Mołotowa do ambasadora Rzeszy Friedricha von der Schulenburga po niemieckim komunikacie o wkroczeniu do Warszawy: ?Otrzymałem wasz komunikat o wejściu wojsk niemieckich do Warszawy. Proszę przyjąć moje gratulacje i pozdrowienia dla rządu Rzeszy Niemieckiej?.

Moskwa - 10 IX 1939 r. 15/220

Wiaczesław Mołotow w rozmowie z ambasadorem Rzeszy zapowiedział: ?Rząd sowiecki ma zamiar w związku z dalszym posuwaniem się wojsk niemieckich oświadczyć, że Polska się rozpadła i że wobec tego stało się konieczne, aby Związek Sowiecki przyszedł z pomocą ?zagrożonym? przez Niemcy Ukraińcom i Białorusinom. Taki argument nada interwencji Związku Sowieckiego pozory słuszności wobec mas, a jednocześnie przeszkodzi nadaniu Związkowi Sowieckiemu charakteru napastnika?.

Moskwa - 17 IX 1939 r. 16/220

Oficjalna nota przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera) ZSRR Wiaczesława Mołotowa: ?Wojna niemiecko-polska ujawniła wewnętrzne bankructwo państwa polskiego. [...] Warszawa jako stolica Polski już nie istnieje. [...] Rząd Radziecki polecił wobec powyższych okoliczności Naczelnemu Dowództwu Armii Czerwonej, aby nakazało wojskom przekroczyć granicę i wziąć pod swoją opiekę życie i mienie ludności Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Rząd Radziecki zamierza równocześnie podjąć wszel

17 IX 1939 r. 17/220

Agresja ZSRR na Polskę.

Moskwa - 17 IX 1939 r. 18/220

Przemówienie radiowe premiera Mołotowa, wyrażającego wiarę, że Armia Czerwona ?wykonanie swego wielkiego wyzwoleńczego zadania uwieńczy nowymi czynami, bohaterstwem i sławą?.

Kosów - 17 IX 1939 r. 19/220

Orędzie Obywatele! Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego: ?Nasz sąsiad wschodni najechał nasze ziemie, gwałcąc obowiązujące umowy i odwieczne zasady moralności. Stanęliśmy tedy nie po raz pierwszy w naszych dziejach w obliczy nawałnicy, zalewającej nasz kraj z zachodu i wschodu?.

Kołomyja - 17 IX 1939 r. 20/220

Ostatni rozkaz Naczelnego Wodza marsz. Edwarda Śmigłego-Rydza do armii: ?Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów?.

Berlin i Moskwa - 18 IX 1939 r. 21/220

Wspólny komunikat o działaniach niemieckich i sowieckich: ?Zadaniem tych wojsk jest przywrócenie w Polsce porządku i spokoju, które zostały naruszone przez rozpad państwa polskiego?.

Moskwa - 18 IX 1939 r. 22/220

"Izwiestia" o sowieckiej agresji na Polskę: ?spełnienie najświętszego obowiązku [...] pomocy naszym braciom Ukraińcom i Białorusinom?.

Warszawa - 18 IX 1939 r. 23/220

Przemówienie radiowe ppłk. Wacława Lipińskiego: ?Rosjanie po prostu uwierzyli Berlinowi, że nas w ogóle już nie ma?.

Watykan - 19 IX 1939 r. 24/220

Komentarz ?Osservatore Romano?: ?Polska zasługuje podwójnie na życie, skoro się broni na dwóch frontach?.

Gdańsk - 19 IX 1939 r. 25/220

Przemówienie Adolfa Hitlera: ?Polska w kształcie Traktatu Wersalskiego już nigdy więcej się nie odrodzi! Gwarantują to w ostatecznym rachunku nie tylko Niemcy, gwarantuje to przecież także Rosja?.

Moskwa - 19 IX 1939 r. 26/220

Premier Mołotow w rozmowie z ambasadorem Rzeszy: ?Początkowa tendencja przejawiająca się w rządzie sowieckim i osobiście u Stalina, by zezwolić na istnienie szczątkowej Polski, zaczęła ustępować na rzecz podziału Polski?.

Moskwa - 19 IX 1939 r. 27/220

Rozkaz ludowego komisarza (ministra) spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientija Berii o utworzeniu Zarządu NKWD do spraw Jeńców Wojennych, któremu ma podlegać osiem obozów (m.in. w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku). Już następnego dnia do obozów tych wysłano pierwsze transporty więźniów. Łącznie w czasie kampanii wrześniowej do sowieckiej niewoli trafiło ponad 300 000 żołnierzy i oficerów (według przemówienia Mołotowa 2 XI na forum Rady Najwyższej ZSRR), ponad 230 000 żołnierzy, w tym 12 000 ofic

19 IX 1939 r. 28/220

Wkroczenie oddziałów Armii Czerwonej do Wilna.

Warszawa - 19 IX 1939 r. 29/220

Przemówienie radiowe szefa propagandy Dowództwa Obrony Warszawy ppłk. Wacława Lipińskiego: ?Jasno widać, że mamy do czynienia z dwoma zachłannymi i zaborczymi imperializmami, które bez względu na wszelkie najbardziej elementarne nakazy moralne, brutalnie dążą do zrealizowania swoich celów?.

Brześć nad Bugiem - 20 IX 1939 r. 30/220

Pierwsze spotkanie oddziałów niemieckich i sowieckich oraz pierwsze wspólne rozmowy sztabowe.

Moskwa - 20 IX 1939 r. 31/220

Ludowy komisarz (minister) obrony ZSRR komandarm Borys Szaposznikow i niemiecki attaché wojskowy gen. Ernst Köstring ustalili tekst sowiecko-niemieckiego protokołu o ruchach wojsk obu stron w celu osiągnięcia linii demarkacyjnej (podpisany nad ranem następnego dnia), zapowiadający m.in. ?W wypadku, gdy przedstawiciele niemieccy przy dowództwie Armii Czerwonej zwrócą się o pomoc celem zniszczenia polskich oddziałów i band, które znajdą się na drodze przemarszu oddziałów niemieckich, dowództwo Arm

21 IX 1939 r. 32/220

Zgodnie z powyższymi ustaleniami rozpoczęcie wycofywania się oddziałów niemieckich z terenów na wschód od Wisły.

Grodno - 21 IX 1939 r. 33/220

Zajęcie miasta przez Armię Czerwoną po dwudniowych walkach (w odwecie rozstrzelanie około 300 obrońców i mieszkańców Grodna, w tym kilkunastoletnich chłopców).

Moskwa - 22 IX 1939 r. 34/220

Wspólny oficjalny komunikat niemiecko-sowiecki o ustanowieniu tymczasowej linii demarkacyjnej dzielącej Polskę wzdłuż linii rzek Pisa?Narew?Wisła?San (przebiegającej przez Warszawę).

Brześć nad Bugiem - 22 IX 1939 r. 35/220

Z okazji przekazania miasta przez oddziały Wehrmachtu oddziałom Armii Czerwonej uroczysta wspólna defilada wojskowa przed gen. Heinzem Guderianem (dowódcą niemieckiego XIX Korpusu Pancernego) i kombrygiem Siemionem Kriwoszeinem (dowódcą sowieckiej 29. Brygady Pancernej).

Białystok - 22 IX 1939 r. 36/220

Uroczyste przekazanie miasta przez oddziały Wehrmachtu oddziałom Armii Czerwonej.

pod Kodziowcami nad Czarną Hańczą - 22 IX 1939 r. 37/220

Największa zwycięska bitwa (stoczona przez 101. rezerwowy pułk ułanów) z oddziałami Armii Czerwonej, które straciły 22 czołgi.

Sopoćkinie koło Grodna - 22 IX 1939 r. 38/220

Z rąk żołnierzy sowieckich zginął dowódca Okręgu Korpusu III Grodno gen. bryg. Józef Olszyna-Wilczyński.

Berlin - 24 IX 1939 r. 39/220

Wymiana niemieckich i sowieckich dokumentów ratyfikacyjnych paktu Ribbentrop?Mołotow.

27 IX 1939 r. 40/220

Wkroczenie oddziałów Armii Czerwonej do Chełma.

Moskwa - 28 IX 1939 r. 41/220

Czwarty rozbiór Polski w postaci Niemiecko-sowieckiego układu o przyjaźni i granicy (tytuł w wersji sowieckiej, zaś w wersji niemieckiej: Niemiecko-sowieckiego układu granicznego i sprzymierzeńczego), podpisany w imieniu rządów Rzeszy Niemieckiej i ZSRR przez ministra spraw zagranicznych Rzeszy Ribbentropa oraz premiera Mołotowa (nazywany czasem tzw. drugim paktem Ribbentrop?Mołotow). Jego tekst, zaczynający się stwierdzeniem: ?Rząd Rzeszy Niemieckiej i Rząd ZSRR po upadku byłego Państwa Polskie

28 IX 1939 r. 42/220

Wkroczenie oddziałów Armii Czerwonej do Przemyśla.

Paryż - 30 IX 1939 r. 43/220

Powołanie najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Rządu RP w Paryżu nie uznało jedynie siedem państw na czele z Niemcami i ZSRR.

Moskwa - 2 X 1939 r. 44/220

Decyzja Biura Politycznego KC WKP(b) o ?rozpuszczeniu do domów? jeńców wojennych żołnierzy Białorusinów, Ukraińców i innych narodowości z tzw. Białorusi Zachodniej i tzw. Ukrainy Zachodniej, ?wyodrębnieniu w oddzielną grupę jeńców wojennych żołnierzy, których strony rodzinne znajdują się w niemieckiej części Polski i zatrzymać ich w obozach do rozmów z Niemcami i decyzji w kwestii odesłania ich do ojczyzny?, natomiast ?dla jeńców wojennych oficerów zorganizować oddzielny obóz?.

Moskwa - 4 X 1939 r. 45/220

Podpisanie niemiecko-sowieckiego protokołu dodatkowego do układu z 28 IX, szczegółowo opisującego nową, ?ostateczną? linię graniczną między Rzeszą i ZSRR.

Berlin - 6 X 1939 r. 46/220

Przemówienie Adolfa Hitlera w Reichstagu: ?państwa europejskie powinny być wdzięczne za to, że Rosja i Niemcy są gotowe z tego ogniska niepokoju zrobić teraz strefę pokojowego rozwoju, że oba kraje przyjmują za to odpowiedzialność?.

Moskwa - 10 X 1939 r. 47/220

Rozpoczęcie prac ?wspólnej niemiecko-rosyjskiej komisji centralnej dla spraw granicznych?.

Moskwa - 10 X 1939 r. 48/220

Podpisanie sowiecko-litewskiego paktu o wzajemnej pomocy, na mocy którego ZSRR ?przekazał? Litwie okręg wileński (Wilno i zachodnią część woj. wileńskiego).

Lwów - 12 X 1939 r. 49/220

?Czerwony Sztandar? (sowieckie pismo w języku polskim) opublikował karykaturę przedstawiającą polowanie na polskich generałów.

12 X 1939 r. 50/220

Oddziały niemieckie przejęły Suwałki z rąk sowieckich.

Moskwa - 13 X 1939 r. 51/220

Biuro Polityczne KC WKP(b) postanowiło zatwierdzić propozycję ludowego komisarza (ministra) spraw wewnętrznych Ławrientija Berii i przekazać władzom niemieckim ?wszystkich jeńców wojennych, żołnierzy ? mieszkańców niemieckiej części byłej Polski w liczbie około 33 tysięcy osób?.

Berlin - 14 X 1939 r. 52/220

Oficjalny komunikat Oberkommando der Wehrmacht: ?Na Wschodzie, wraz z obsadzeniem ostatnich odcinków nad Bugiem, zakończono ruch [wojsk] w kierunku niemiecko-rosyjskiej granicy stref interesów?.

Berlin - 19 X 1939 r. 53/220

Ratyfikacja Niemiecko-sowieckiego układu o przyjaźni i granicy z 28 IX.

22 X 1939 r. 54/220

?Wybory? do Zgromadzeń Ludowych tzw. Ukrainy Zachodniej i tzw. Białorusi Zachodniej.

27 i 28 X 1939 r. 55/220

Oddziały litewskie zajęły Wileńszczyznę, ?odstąpioną? przez ZSRR.

Moskwa - 31 X 1939 r. 56/220

Przemówienie przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premier) Wiaczesława Mołotowa na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej ZSRR: ?Od czasu zawarcia 23 sierpnia sowiecko-niemieckiego paktu o nieagresji położony został kres nienormalnym stosunkom, które istniały w ciągu szeregu lat między Związkiem Sowieckim a Niemcami. Miejsce wrogości, wszelkimi sposobami podniecanej przez niektóre mocarstwa europejskie, zajęło zbliżenie się i ustanowienie przyjaznych stosunków między ZSRR i Niemcami. Dalsza po

1 i 2 XI 1939 r. 57/220

Włączenie w skład ZSRR tzw. Ukrainy Zachodniej i tzw. Białorusi Zachodniej (anektowanych ziem wschodnich RP).

od 1 do 4 XI 1939 r. 58/220

Zgrupowanie wszystkich polskich jeńców?oficerów w obozach w Kozielsku i Starobielsku, zaś policjantów, żandarmów i funkcjonariuszy służb państwowych ? w Ostaszkowie.

Berlin - 16 XI 1939 r. 59/220

Podpisanie niemiecko-sowieckiego porozumienia o wymianie ludności pochodzenia niemieckiego ze strefy sowieckiej oraz ludności pochodzenia ukraińskiego, białoruskiego i rosyjskiego ze strefy niemieckiej. Według oficjalnego komunikatu agencji TASS: ?wszystkie sprawy praktyczne, dotyczące ewakuacji, zostały rozwiązane przez układające się strony w duchu przyjaźni, odpowiadającym istniejącym stosunkom między ZSRR i Niemcami?.

23 XI 1939 r. 60/220

Zakończenie niemiecko-sowieckiej akcji wymiany polskich jeńców wojennych. Łącznie strona sowiecka przekazała Niemcom przeszło 42 000, zaś strona niemiecka ? przeszło 13 000 jeńców polskich. W składzie odesłanej Niemcom grupy jeńców z sowieckiego obozu jenieckiego w Kozielsku znajdował się m.in. poeta Konstanty Ildefons Gałczyński.

Paryż - 30 XI 1939 r. 61/220

Podpisanie przez Prezydenta RP na uchodźstwie Władysława Raczkiewiczaa Dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 listopada 1939 r. o nieważności aktów prawnych władz okupacyjnych, uznającego za nieważne i niebyłe zarówno takie akty i zarządzenia już wydane, jak i te, ?które zostaną wydane po wejściu w życie niniejszego dekretu?.

Kraków - 7 XII 1939 r. 62/220

Pierwsza oficjalna wizyta członków sowieckiej komisji przesiedleńczej, powitanych na Wawelu przez Generalnego Gubernatora Hansa Franka: ?W duchu paktu przyjaźni, który zawarli lata ubiegłego przewidujący kierownik Unii Sowieckiej i nasz wódz Adolf Hitler, przystąpiliśmy do uzgodnienia i wspierania w duchu przyjaznym żywotnych interesów naszych dwóch narodów w najróżnorodniejszych dziedzinach. W ramach tej współpracy mieści się też rosyjsko-niemiecka umowa przesiedleńcza, która ma się przyczynić

do 10 XII 1939 r. 63/220

Na terenie tzw. Ukrainy Zachodniej NKWD aresztował (po zakończeniu działań wojennych) 1 057 ?byłych oficerów armii polskiej?.

Berlin - 14 XII 1939 r. 64/220

Wymiana niemieckich i sowieckich dokumentów ratyfikacyjnych Niemiecko-sowieckiego układu o przyjaźni i granicy z 28 IX.

Moskwa - 24 XII 1939 r. 65/220

Depesza Józefa Stalina do Joachima von Ribbentropa: ?Przypieczętowana krwią przyjaźń narodów Niemiec i Związku Sowieckiego ma podstawy do tego, by być długotrwała i mocna? (tekst depeszy opublikowała następnego dnia moskiewska ?Prawda?, zaś streszczenie ? gadzinowy ?Nowy Kurier Warszawski? 28 XII).

10 II 1940 r. 66/220

Pierwsza masowa deportacja ludności polskiej z ziem wschodnich RP w głąb ZSRR, obejmującą około 140 000 osób (liczba wynikająca z najnowszych ustaleń, dawniej podawano ponad 200 000). Łącznie w czasie czterech masowych deportacji (w lutym, kwietniu i czerwcu 1940 r. oraz w maju?czerwcu 1941 r.) wywieziono w głąb ZSRR co najmniej 325 000 obywateli polskich.

Warszawa - 10 II 1940 r. 67/220

Gadzinowy ?Nowy Kurier Warszawski? opublikował przekład korespondencji ?Frankfurter Zeitung? z Moskwy o ukończeniu ?demarkacji niemieckiej i sowieckiej strefy interesów?.

Moskwa - 5 III 1940 r. 68/220

Oficjalny komunikat sowiecki o zakończeniu ?wytyczania granicy niemiecko-sowieckiej? długości niemal 1500 kilometrów, na której postawiono 2 820 słupów granicznych. ?Komunikat rządu sowieckiego ? pisał w korespondencji ze stolicy ZSRR nowojorski ?Nowy Świat? następnego dnia ? uważany jest w rosyjskich kołach rządowych za formalne wykreślenie Rzeczypospolitej Polskiej [...] z liczby państw istniejących?.

Moskwa - 5 III 1940 r. 69/220

Ściśle tajna decyzja najwyższych władz państwowych i partyjnych ZSRR o dokonaniu zbrodni katyńskiej: ?likwidacji? 14 700 jeńców wojennych ? oficerów Wojska Polskiego (oraz 11 000 więzionych na terytorium tzw. Zachodniej Ukrainy i tzw. Zachodniej Białorusi): ?Sprawy [...] rozpatrzyć w trybie specjalnym, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary ? rozstrzelanie. Sprawy rozpatrzyć bez wzywania aresztowanych i bez przedstawiania zarzutów, decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia?.

Katyń - 15 III 1940 r. 70/220

Rozstrzelanie pierwszych 13 jeńców z obozu w Kozielsku, wywiezionych stamtąd 8 III.

Moskwa - 22 III 1940 r. 71/220

W ślad za decyzją z 5 III ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientij Beria wydał rozkaz o ?rozładowaniu? więzień, w wykonaniu którego wywieziono z więzień w Baranowiczach, Brześciu, Drohobyczu, Lwowie, Łucku, Pińsku, Równem, Stanisławowie, Tarnopolu i Wilejce (oraz z więzień na terenie Białostocczyzny), a następnie rozstrzelano co najmniej 7 305 więźniów. Nazwiska 3435 z nich znajdują się na tzw. ukraińskiej liście katyńskiej (m.in. przeszło 700 oficerów i przeszło 700 policjantów).

3 IV 1940 r. 72/220

Pierwszy transport śmierci z sowieckiego obozu jenieckiego w Kozielsku do Katynia koło Smoleńska (ostatni transport 12 V; łącznie 4 421 ofiar), 4 IV ? pierwszy transport śmierci z obozu w Ostaszkowie do Kalinina-Tweru (łącznie 6 311 ofiar) i 5 IV ? pierwszy transport śmierci z obozu w Starobielsku do Charkowa (ostatni transport 12 V; łącznie 3 820 ofiar). Ocalało jedynie 395 jeńców (205 z Kozielska, 112 z Ostaszkowa i 78 ze Starobielska), wywiezionych do obozu w Pawliszczew Borze (Juchnowie), a

Kalinin-Twer - 5 IV 1940 r. 73/220

Szyfrogram szefa miejscowego Zarządu NKWD Dymitra Tokariewa do zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Wsiewołoda Mierkułowa o rozstrzelaniu pierwszego transportu 343 jeńców wojennych z obozu w Ostaszkowie: ?Z pierwszego zlecenia wykonano nr 343?.

Ostaszków - VIII 1940 r. 74/220

Przekazanie budynków obozu jenieckiego miejscowemu Muzeum Krajoznawczemu.

Moskwa - X 1940 r. 75/220

Ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientij Beria w rozmowie z ppłk. dypl. Zygmuntem Berlingiem o polskich jeńcach w Kozielsku i Starobielsku: ?My sdiełali s nimi bolszuju oszybku? (?Zrobiliśmy z nimi wielką pomyłkę?; według niektórych relacji zdanie to brzmiało: ?Zrobiliśmy z nimi wielką pomyłkę, oddaliśmy ich Niemcom?).

Moskwa - 2 XI 1940 r. 76/220

Ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientij Beria poinformował Stalina, że w obozach NKWD przebywa obecnie 18 297 polskich jeńców wojennych, w tym 3 303 internowanych wcześniej na Litwie i Łotwie.

22 VI 1941 r. 77/220

Agresja Rzeszy Niemieckiej na ZSRR.

Moskwa - 3 VII 1941 r. 78/220

W pierwszym przemówieniu radiowym po napaści Rzeszy Niemieckiej na ZSRR, Stalin usiłuje wytłumaczyć podpisanie niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji z 23 VIII 1939 r.: ?Może ktoś zapytać: jakże mogło się zdarzyć, że Rząd Radziecki zdecydował się na zawarcie paktu o nieagresji z takimi wiarołomnymi ludźmi i potworami jak Hitler i Ribbentrop? [...] Czy Rząd Radziecki mógł odrzucić tego rodzaju propozycję? Sądzę, że ani jedno pokojowo usposobione państwo nie może odrzucić paktu pokojowego z sąsi

Londyn - 30 VII 1941 r. 79/220

Podpisanie polsko-sowieckiego układu (tzw. układu Sikorski?Majski), przywracającego stosunki dyplomatyczne między oboma krajami.

Moskwa - 12 VIII 1941 r. 80/220

Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRR o tzw. amnestii dla ?wszystkich obywateli polskich, pozbawionych obecnie wolności na terytorium sowieckim w charakterze jeńców wojennych lub na innych wystarczających podstawach?. Wydana tego samego dnia w ślad za tym dekretem decyzja Biura Politycznego KC WKP(b) nakazuje zwolnienie ?wszystkich jeńców wojennych i internowanych wojskowych byłej armii polskiej?. Według notatki Berii dla Stalina z 15 I 1943 r. w wyniku dekretu o amnestii zwolniono z ?więzień, o

Moskwa - 14 VIII 1941 r. 81/220

Podpisanie polsko-sowieckiej umowy wojskowej o tworzeniu Armii Polskiej w ZSRR, której dowódcą został (zwolniony 4 VIII z więzienia na Łubiance) gen. dyw. Władysław Anders. Kierownikiem specjalnego referatu w sztabie i pełnomocnikiem dowódcy Armii Polskiej w ZSRR ds. poszukiwania na terytorium ZSRR zaginionych polskich jeńców wojennych został rtm. Józef Czapski.

Moskwa - 6 X 1941 r. 82/220

Interwencja ambasadora RP Stanisława Kota u zastępcy ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR Andrieja Wyszyńskiego o odnalezienie i uwolnienie 7 500 jeńców?oficerów. Była to pierwsza z serii rozmów, interwencji osobistych i oficjalnych not ambasadora Stanisława Kota kierowanych do ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesława Mołotowa i jego zastępcy Andrieja Wyszyńskiego w sprawie odnalezienia zaginionych polskich jeńców wojennych.

Londyn - 15 X 1941 r. 83/220

List premiera gen. broni Władysława Sikorskiego do ambasadora ZSRR Aleksandra Bogomołowa o odnalezienie ?kilku tysięcy polskich oficerów, którzy nie powrócili do Polski i którzy nie zostali odnalezieni w radzieckich obozach wojennych?.

Moskwa - 2 XI 1941 r. 84/220

Według notatki Berii dla Stalina do 27 IX zwolnionych zostało z więzień i obozów 26 297 polskich jeńców wojennych, z których już 16 647 przybyło do miejsc formowania Armii Polskiej.

Moskwa - 2 XI 1941 r. 85/220

Oświadczenie Andrieja Wyszyńskiego złożone ambasadorowi Stanisławowi Kotowi: ?polscy oficerowie [...] zostali zwolnieni z więzień?.

Moskwa - 3 XII 1941 r. 86/220

Podczas rozmowy Stalina z premierem gen. broni Władysławem Sikorskim i dowódcą Armii Polskiej w ZSRR gen. dyw. Władysławem Andersem ? po oświadczeniu Sikorskiego, iż nie zdołano dotychczas odnaleźć jeszcze kilku tysięcy oficerów polskich, którzy ?znajdują się tutaj, nikt z nich nie wrócił?, wywiązała się następująca wymiana zdań: ?Stalin: To jest niemożliwe, oni uciekli. Anders: Dokądżesz mogli uciec? Stalin: No, do Mandżurii. Anders: To jest niemożliwe, żeby mogli wszyscy uciec [...]. Stalin: N

Londyn - 28 I 1942 r. 87/220

Nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego do ambasadora ZSRR Aleksandra Bogomołowa: ?Z ogólnej liczby oficerów i żołnierzy, zarejestrowanych w obozach jeńców wojennych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, do chwili obecnej nie zostało zwolnionych: 12 generałów, 94 pułkowników, 263 kapitanów i około 7 800 oficerów niższych stopniem. Są podstawy, aby podkreślić, że poszukiwania przeprowadzone w Polsce i w Rzeszy pozwoliły ustalić z pewnością, że wojskowi, o których mowa, nie zn

Moskwa - 3 II 1942 r. 88/220

Memoriał złożony przez rtm. Józefa Czapskiego w NKWD (na ręce zastępcy Berii, gen. Łazara Rajchmana) wymieniał liczbę 8 300 oficerów, którzy ?nie powrócili ze Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa?.

Moskwa - 18 III 1942 r. 89/220

Wymiana zdań podczas rozmowy dowódcy Armii Polskiej w ZSRR gen. dyw. W. Andersa ze Stalinem: ?Anders: Do tego czasu nie zjawili się oficerowie wywiezieni z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Powinni być jeszcze w waszych rękach. Zebraliśmy o nich dodatkowe dane (wręcza dwie listy, które zabiera Mołotow). Gdzie oni mogli się podziać? [...]. Stalin: Ja już wydałem wszystkie rozkazy, by ich zwolnić. [..] Nie wiem, gdzie są. Na co mam ich trzymać? Być może, że znajdują się w obozach na terenach,

24 III 1942 r. 90/220

Rozpoczęcie ewakuacji Armii Polskiej z ZSRR do Iranu.

Londyn - 27 VIII 1942 r. 91/220

Nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego złożona na ręce ambasadora ZSRR Aleksandra Bogomołowa przypominała o ?nieodnalezieniu dotychczas jeszcze przeszło 8 000 oficerów polskich, przebywających wiosna 1940 r. w obozach jeńców wojennych w Ostaszkowie, Starobielsku i Kozielsku?.

Nowy Jork - 20 III 1943 r. 92/220

Uroczyste nabożeństwo żałobne (z udziałem 5 000 Polaków) w katedrze Św. Patryka ?za spokój duszy setek tysięcy Polaków, których śmierć męczeńska zastała w obozach i więzieniach Rosji Sowieckiej?, w tym ?siedmiu tysięcy Oficerów Polskich, którzy zginęli w północnych tundrach Syberii?.

Londyn - 5 IV 1943 r. 93/220

Uchwała Rady Narodowej RP w sprawie stracenia w ZSRR Henryka Erlicha i Wik7ora Altera, przypominająca o ?głębokim zaniepokojeniu o los tych tysięcy obywateli polskich, wywiezionych w głąb Rosji, co do których władze sowieckie nie udzieliły dotychczas wystarczających wyjaśnień?.

Berlin - 9 IV 1943 r. 94/220

Zapis w diariuszu ministra propagandy Rzeszy Niemieckiej Josepha Goebbelsa: ?W pobliżu Smoleńska odkryto masowe groby Polaków. Bolszewicy zastrzelili po prostu ok. 10 tysięcy polskich jeńców?.

Warszawa - 10 IV 1943 r. 95/220

Odlatuje samolotem do Smoleńska zaproszona przez władze niemieckie delegacja polska z udziałem m.in. dyrektora Zarządu Głównego Rady Głównej Opiekuńczej dr. Edmunda Seyfrieda oraz pisarzy Jana Emila Skiwskiego i Ferdynanda Goetla (których dzień wcześniej poinformowano o odkryciu masowej mogiły Polaków wymordowanych przez Sowietów).

Nowy Jork - 11 IV 1943 r. 96/220

W ?Tygodniku Polskim? ukazuje się Msza żałobna Kazimierza Wierzyńskiego (nawiązująca do nabożeństwa z 20 III), a w niej fragment: ?Modlimy się za żołnierzy, żołnierzy Wilna i Lwowa, Pojmanych w napaści z tyłu, zdradzieckiej i judaszowej, [...] Żołnierzy w łagrach śmiertelnych, żołnierzy w bagnach zatrutych, Żołnierzy w lodach kamiennych, żołnierzy bitych i skutych, Żołnierzy naszej wolności?.

Bagdad - 11 IV 1943 r. 97/220

Komentarz ?Kuriera Polskiego w Bagdadzie? do uchwały Rady Narodowej RP z 5 IV wskazujący, że dotyczyła ona ?w pierwszym rzędzie bolesnej tajemnicy Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa?.

Berlin - 11 IV 1943 r. 98/220

Pierwszy oficjalny niemiecki komunikat radiowy o zbrodni katyńskiej (komunikat Agencji Transocean pt. Na początku tego miesiąca) informował o ?odkryciu masowego grobu ze zwłokami 3 000 oficerów polskich [...], zabitych w lutym i marcu 1940 r. przez GPU. [?] Pomiędzy zabitymi znajduje się gen. Smorawiński z Lublina. Niemieckie władze wojskowe obliczają ogólna liczbę polskich oficerów, zabitych i pogrzebanych tam, na 10 000?. Zarówno w tym, jak i w wielu następnych komunikatach, Niemcy używają daw

Berlin - 12 IV 1943 r. 99/220

Agencja Transocean w audycji w języku angielskim nadała o godz. 15.03 korespondencje Roberta Brose z Katynia, zaś Radio Berlin poinformowało o godz. 20.00, że zamordowani w Katyniu oficerowie pochodzili z sowieckiego obozu jenieckiego w Kozielsku.

Rzym - 12 IV 1943 r. 100/220

Agencja Stefani podała, że miejsce pochowania oficerów polskich w Katyniu zostało obsadzone świerkami dla zatarcia śladów.

Madryt - 13 IV 1943 r. 101/220

Pismo ?Informaciones? opublikowało pierwszą korespondencję z Katynia swojego stałego korespondenta w Berlinie: ?Zrozumieliśmy przyczyny tego ohydnego morderstwa, którego ofiara padł prawie cały polski korpus oficerski. Z dokumentów ofiar wynikało niezbicie, że zbrodniczy rozkaz Stalina skierowany był przeciw całej polskiej inteligencji i arystokracji?.

Berlin - 13 IV 1943 r. 102/220

Konferencja prasowa w Auswärtiges Amt poświęcona w całości zbrodni katyńskiej.

Berlin - 13 IV 1943 r. 103/220

Radio Berlin stwierdziło, że w Katyniu wymordowano ?około 1/3 pełnego stanu oficerów dawnej armii polskiej?.

Warszawa - 13 IV 1943 r. 104/220

Raport Ferdynanda Goetla dla Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża (pierwsze niepochodzące ze źródeł niemieckich sprawozdanie naocznego świadka).

Berlin - 14 IV 1943 r. 105/220

Zapis w diariuszu ministra Goebbelsa: ?Odkrycie 12 tysięcy zamordowanych przez NKWD polskich oficerów zostanie wykorzystane w najlepszym stylu antybolszewickiej propagandy?.

Berlin - 14 IV 1943 r. 106/220

Radio Berlin w audycji o godz.17.30: ?Bolszewicy na sekundę nie liczyli się nawet z tym, że ta potworna łaźnia zostanie kiedyś odkryta. Dziś zrobią wszystko, by ukryć, sfałszować lub zaprzeczyć temu?.

Warszawa - 14 IV 1943 r. 107/220

Pierwszy z serii licznych artykułów o zbrodni katyńskiej na łamach prasy gadzinowej w Generalnym Gubernatorstwie ? w ?Nowym Kurierze Warszawskim? (a następnego dnia w ?Gońcu Krakowskim? i ?Gazecie Lwowskiej?).

Moskwa - 15 IV 1943 r. 108/220

Komunikat Sowieckiego Biura Informacyjnego (Sowinformbiuro) w sprawie ?goebbelsowskich oszczerstw? o zbrodni katyńskiej.

Londyn - 15 IV 1943 r. 109/220

Pierwszy obszerny artykuł na temat zbrodni katyńskiej na łamach urzędowego ?Dziennika Polskiego? pt. Sprawa zaginionych oficerów.

Quizil Ribat (Irak) - 15 IV 1943 r. 110/220

Depesza dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie gen. dyw. Władysława Andersa do ministra obrony narodowej RP gen. dyw. Mariana Kukiela: ?Jesteśmy od dawna najgłębiej przekonani, że wszyscy oni nie żyją i zostali celowo zamordowani. Pomimo to ogłoszone rewelacje niemieckie wywołały olbrzymie wrażenie i ogromne oburzenie?.

Warszawa - 15 IV 1943 r. 111/220

Tytuł obszernego artykułu wstępnego w gadzinowym ?Nowym Kurierze Warszawskim?: Największa zbrodnia dziejów ludzkich.

Warszawa - 15 IV 1943 r. 112/220

Konspiracyjny ?Biuletyn Informacyjny? Armii Krajowej w artykule Mogiła pod Smoleńskiem: ?Zdajemy sobie sprawę z bestialstwa okupacji sowieckiej na Ziemiach Wschodnich [...]. Podziwiamy tylko czelność niemiecką, której mogiły Palmir, Wawra, Oświęcimia, Majdanka [...] nie przeszkadzają w szukaniu zbrodniarzy pod Smoleńskiem?.

Londyn - 16 IV 1943 r. 113/220

Urzędowy ?Dziennik Polski? stwierdził: ?Tylko odsłonięcie prawdy może sparaliżować akcje wroga, która zatacza coraz szersze kręgi?.

Katyń - 16 IV 1943 r. 114/220

Przybyła tu Komisja Techniczna PCK, która pracowała przy ekshumacjach do 9 VI.

Warszawa - 16 IV 1943 r. 115/220

Artykuł Cyniczna demonstracja na łamach konspiracyjnego ?WRN?: ?O mogiłach smoleńskich nie zapomnimy. Ale próba niemieckiej propagandy zasłonięcia tymi mogiłami obrazu zbrodni niemieckich nie uda się?.

Londyn - 17 IV 1943 r. 116/220

Oświadczenie Rady Ministrów RP w sprawie zbrodni katyńskiej: ?Rząd Polski piętnuje wszystkie zbrodnie, popełnione na polskich obywatelach, i odmawia prawa wyzyskiwania tych ofiar w politycznej grze przez kogokolwiek, kto winien jest tych przestępstw przeciw Narodowi i Państwu polskiemu?.

Londyn - 17 IV 1943 r. 117/220

Oświadczenie ministra obrony narodowej RP gen. dyw. Mariana Kukiela, przypominające starania polskie o odnalezienie zaginionych oficerów: ?Zachodzi konieczność zbadania odnalezionych grobów masowych i sprawdzenia przytaczanych faktów przez właściwą instytucję międzynarodową, jaką są władze Międzynarodowego Czerwonego Krzyża?.

Genewa - 17 IV 1943 r. 118/220

Delegat Polskiego Czerwonego Krzyża przy Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu Stanisław Radziwiłł złożył notę rządu RP w sprawie wysłania komisji do Katynia. Delegat Niemiec złożył notę niemiecką (opracowaną później niż polska) pół godziny wcześniej.

Katyń - 17 IV 1943 r. 119/220

Przyjazd grupy oficerów polskich z niemieckich oflagów (m.in. ppłk. dypl. Stefana Mossora, późniejszego generała). ?Zachowanie się oficerów polskich wobec Niemców było pełne rezerwy i godności? ? zanotował Kazimierz Skarżyński.

Kraków - 18 IV 1943 r. 120/220

Pojawiło się na murach sfingowane przez podziemie obwieszczenie szefa Wydziału Propagandy Urzędu Generalnego Gubernatorstwa Wilhelma Ohlenbuscha (datowane 13 IV), zapowiadające wycieczki do ...niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (Oświęcim).

Moskwa - 19 IV 1943 r. 121/220

?Prawda? opublikowała artykuł Polscy współpracownicy [sotrudniki] Hitlera.

Londyn - 20 IV 1943 r. 122/220

Nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego do ambasadora ZSRR Aleksandra Bogomołowa, domagająca się ?szczegółowych i dokładnych? informacji o losach zaginionych polskich oficerów ? jeńców wojennych z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa: ?Tylko fakty niezbite stanowić mogą w słusznie poruszonej do głębi opinii polskiej i świata przeciwwagę dla tak obfitych i szczegółowych twierdzeń niemieckich o odnalezieniu wielu tysięcy zwłok oficerów polskich pomordowanych pod Smoleńskiem wiosn

Moskwa - 20 IV 1943 r. 123/220

Oświadczenie Sowieckiego Biura Informacyjnego: ?Fakt, że kampania antysowiecka rozpoczęła się równocześnie w prasie polskiej i niemieckiej, i przebiega tym samym torem, ten uderzający fakt pozwala przypuszczać, że odbywa się to w porozumieniu okupantów niemieckich z elementami hitlerowskimi ze sfer rządu Sikorskiego?.

Warszawa - 20 IV 1943 r. 124/220

Artykuł Smoleńsk ? łajdacka prowokacja niemiecka na łamach konspiracyjnego komunistycznego ?Głosu Warszawy?: ?Łajdacka i podstępna propaganda antybolszewicka. [...] Fałszerstwa i propaganda ? to dla hitlerowców pojęcia równoznaczne?. Tekst ten (autorstwa Władysława Gomułki) jako jedyny nie był przedrukowywany w powojennych zbiorach jego artykułów.

Warszawa - 20 IV 1943 r. 125/220

Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża wysłał do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie sprawozdanie Kazimierza Skarżyńskiego z pobytu w Katyniu.

Moskwa - 21 IV 1943 r. 126/220

Jednobrzmiące pisma Stalina do premiera Winstona Churchilla i prezydenta Franklina D. Roosevelta w sprawie konieczności zerwania stosunków ZSRR z rządem Polski, który ?stoczywszy się na drogę zmowy z rządem hitlerowskim, faktycznie zerwał sojusznicze stosunki z ZSRR?.

Moskwa - 22 IV 1943 r. 127/220

Audycja radiostacji im. T. Kościuszki: ?W Warszawie odbywa się ostatni akt potwornej tragedii: Niemcy mordują bezlitośnie resztki Żydów w ghetto. Wiemy więc, co się kryje pod prowokacja niemiecką o znalezieniu zwłok oficerów polskich pod Smoleńskiem. Niemcy rozpętali te sztuczną burzę, by zamaskować swe zbrodnie na Żydach?.

Warszawa - 23 IV 1943 r. 128/220

Deklaracja KC konspiracyjnej Polskiej Partii Robotniczej: ?Każdy zrozumiał, że sprawcami tak potwornego morderstwa mogą być tylko ci sami, którzy od początku swego panowania posługiwali się i posługują się metodą masowych morderstw?.

Nowy Jork - 25 IV 1943 r. 129/220

Komentarz ?Tygodnika Polskiego?: ?Niczyje zbrodnie nie umniejszą nigdy zgrozy i ohydy zbrodni niemieckich?.

Moskwa - 25 IV 1943 r. 130/220

Nota rządu ZSRR o przerwaniu (faktycznie ? zerwaniu) stosunków dyplomatycznych z Polską.

Moskwa - 28 IV 1943 r. 131/220

Przemówienie radiowe Wandy Wasilewskiej do Polaków w ZSRR po zerwaniu stosunków sowiecko-polskich: ?Emigracyjny rząd generała Sikorskiego nie reprezentuje narodu polskiego. Ten rząd występował przeciw zbrojnej walce polskiego narodu z niemieckim okupantem?.

30 IV 1943 r. 132/220

Raport w sprawie zbrodni katyńskiej amerykańskiego oficera łącznikowego przy dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie płk. Henry?ego Szymańskiego, złożony na ręce szefa wywiadu armii USA gen. George?a Stronga. Departament Wojny 19 XII 1943 r. zarzucił autorowi raportu ?stronniczość na rzecz grupy polskiej o nastawieniu antysowieckim?.

Warszawa - 30 IV 1943 r. 133/220

Oświadczenie Delegata Rządu RP na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego: ?Piętnując obłudę Niemców, którzy popełniają sami nieustannie potworne zbrodnie, a przy pomocy przewrotnej propagandy starają się przedstawić siebie jako obrońców cywilizacji i chrześcijaństwa oraz pozyskać dla swych celów społeczeństwo polskie ? wzywam wszystkich do demaskowania ich i bezwzględnego zwalczania?.

Warszawa - 14 V 1943 r. 134/220

Prezes Polskiego Czerwonego Krzyża Wacław Lachert na spotkaniu z przedstawicielami społeczeństwa polskiego: ?Mogiłami jest znaczona historia Polski... takiej mogiły jeszcze nie było...?

24 V 1943 r. 135/220

Raport ambasadora brytyjskiego przy rządzie RP Owena O?Malleya stwierdzający, że sprawcą zbrodni katyńskiej jest ZSRR. Raport został odtajniony i ogłoszony drukiem pt. Katyn dopiero w 1972 r. w Londynie.

Berlin - IX 1943 r. 136/220

Wydanie urzędowego niemieckiego zbioru materiałów Amtliches Material zum Massenmord von Katyn (recenzja ukazała się w ?Völkischer Beobachter? 26 IX).

IX 1943 r. 137/220

Oddziały Armii Czerwonej zajmują Katyń.

Rzym - 1944 r. 138/220

Pierwsze wydanie Wspomnień starobielskich Józefa Czapskiego (trzy edycje w latach 1944?1945; przekłady ? Paryż [?] 1945, Rzym 1945, Montricher 1987; w kraju sześć wydań drugooobiegowych w latach 1979?1988).

Smoleńsk - 24 I 1944 r. 139/220

Podpisanie raportu sowieckiej tzw. Komisji Burdenki (ogłoszonego 26 I w Moskwie).

29 I 1944 r. 140/220

Wytyczne propagandowe dowódcy 1. Korpusu LWP gen. bryg. Zygmunta Berlinga w sprawie zbrodni katyńskiej (po raporcie Komisji Burdenki): ?Natężona kampania w korpusie winna dać w rezultacie: [...] wytworzenie w masach żołnierskich uczuć wdzięczności do Rządu Radzieckiego za ujawnienie prawdy o mordach w lesie katyńskim?.

29 I 1944 r. 141/220

Apel poległych we wszystkich jednostkach 1. Korpusu LWP w ZSRR ku czci ofiar zbrodni katyńskiej pod hasłem: Pamięci ofiar bestialstwa niemieckiego.

Katyń - 30 I 1944 r. 142/220

Nabożeństwo żałobne z udziałem ponad 600 żołnierzy 1. Korpusu LWP.

Moskwa - 1 II 1944 r. 143/220

Artykuł Wandy Wasilewskiej na łamach ?Wolnej Polski?: ?Kiedy idziecie na zachód, kiedy bijąc w pierś wroga przez zaciśnięte zęby mówicie sobie: za Warszawę, za Westerplatte, za Kutno ? nie zapomnijcie dodać i tego: z a K a t y ń!?

Waszyngton - V 1944 r. 144/220

Specjalny wysłannik prezydenta USA ds. bałkańskich George Howard Earle po przedłożeniu raportu w sprawie zbrodni katyńskiej (z obszerną dokumentacją fotograficzną) usłyszał od prezydenta Franklina D. Roosevelta: ?George, jest to wyłącznie niemiecka propaganda i niemiecka intryga. Jestem absolutnie przekonany, że nie uczynili tego Rosjanie?. Kiedy 10 miesięcy później G.H. Earle chciał opublikować artykuł o Katyniu, Roosevelt ?zabronił mu kategorycznie? i wysłał na ... Samoa.

Moskwa - IX 1944 r. 145/220

Ukazanie się broszury Prawda o Katyniu, wydanej nakładem Związku Patriotów Polskich (przedruki artykułów prasowych).

Lwów - 22 IX 1944 r. 146/220

Po dziesięciodniowych walkach z oddziałami niemieckimi załoga ?ustąpiła Lwów wojskom Sowietów?. Podpisany wówczas sowiecko-polski protokół ?oficerom Wojsk Polskich gwarantował osobistą swobodę? (wielu z nich zostało zamordowanych w Katyniu).

22 V 1945 r. 147/220

Raport ppłk. Johna Van Vlieta (byłego jeńca, przywiezionego przez Niemców do Katynia po odkryciu grobów jeńców polskich), złożony na ręce zastępcy szefa wywiadu armii USA gen. Claytona Bissella, który kazał raport ostemplować pieczątką ?Ściśle tajne? (później zaginął), a jemu samemu ?nie rozmawiać o tej sprawie?. Clayton Bissell przesłuchiwany w tej sprawie przez Komisję Maddena w 1952 r. oświadczył: ?Polska nie mogła brać udziału w wojnie z Japonią. Rosjanie mogli. To zdecydowało?.

Norymberga - 14 II 1946 r. 148/220

Oświadczenie sowieckiego prokuratora płk. Jurija Pokrowskiego przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym (Trybunałem Norymberskim): ?Jedną z największych zbrodni [...] było masowe wymordowanie polskich jeńców wojennych, których faszystowscy najeźdźcy wystrzelali w lasku katyńskim koło Smoleńska?.

Norymberga - 12 III 1946 r. 149/220

Sędziowie Trybunału przychylili się do wniosku obrońcy Hermanna Göringa o przesłuchanie świadków w sprawie katyńskiej, do czego doszło 1 i 2 VII, ale nie dali wiary ani trzem świadkom obrony, ani trzem świadkom strony sowieckiej. W efekcie w wyroku Międzynarodowego Trybunału Wojskowego ? ogłoszonym 1 X 1946 r. ? sprawa zbrodni katyńskiej została pominięta.

Kraków - 30 III 1946 r. 150/220

Zamordowanie dr. Romana Martiniego, prokuratora gromadzącego informacje na temat zbrodni katyńskiej.

Londyn - V 1948 r. 151/220

Pierwsze wydanie Zbrodni katyńskiej w świetle dokumentów ze wstępem gen. dyw. Władysława Andersa (trzynaście edycji do 1989 r.; przekłady ? Paryż 1949, Mexico 1952, Buenos Aires 1953, Londyn 1965 - wyd. 5 ? 1994, Mediolan 1967, Londyn 1989; w kraju dwanaście edycji drugoobiegowych w latach 1979?1989).

Paryż - 1949 r. 152/220

Pierwsze wydanie wspomnień Józefa Czapskiego Na nieludzkiej ziemi (trzy edycje do 1969 r.; przekłady ? Paryż 1949, Londyn 1951, Nowy Jork 1952, Kolonia 1967, Frankfurt nad Menem 1969, Lozanna 1978, Lozanna 1979, Londyn 1987, jedno wydanie drugoobiegowe w kraju [wraz z tekstem Prawda o Katyniu, opublikowanym po raz pierwszy w języku francuskim w 1945 r. na łamach paryskiego pisma ?Gavroche?] w 1982 r.; łączne wydanie pod tym tytułem wspomnień powyższych oraz Wspomnień starobielskich [zob. wyżej ?

Zurich - 1949 r. 153/220

Pierwsze wydanie książki Józefa Mackiewicza Katyn ? ungesühntes Verbrechen (przekłady ? Londyn 1951, Nowy Jork 1952, Rzym 1954, Madryt 1957, Monachium 1958, Frankfurt nad Menem 1983, Londyn 1988; pierwsza edycja w języku polskim w 1997 r.).

Bruksela?Londyn - V 1949 r. 154/220

Pierwsze wydanie Listy katyńskiej mjr. Adama Moszyńskiego (drukowanej wcześniej w odcinkach na łamach tygodnika ?Orzeł Biały? w Brukseli od 9 X 1948 r.; cztery edycje książkowe do 1982 r.; w kraju dwie edycje drugoobiegowe w 1988 r.). Pierwsze oficjalne wydanie krajowe ukazało się w 1989 r. z zaznaczoną jedną ingerencją cenzury PRL, która we wstępie autora wycięła dwa zdania: ??Lista? ta jest równocześnie uzupełnieniem materiału dokumentacyjnego, potrzebnego do aktu oskarżenia przeciwko morderco

1950 r. 155/220

Kierownictwo ?Głosu Ameryki? z zamówionej audycji Józefa Czapskiego usunęło wszystkie wzmianki o zbrodni katyńskiej.

Iowa City (USA) - 1951 r. 156/220

Janusz K. Zawodny na State University of Iowa obronił pracę magisterską Responsibility for the Katyn Massacre.

Od 1 X 1951 r. do 22 XII 1952 r. 157/220

Komisja Kongresu USA dla zbadania zbrodni katyńskiej pod przewodnictwem Raya J. Maddena (stąd nazywana Komisją Maddena), przesłuchawszy 81 świadków, zbadawszy 183 dowody i ponad 100 pisemnych oświadczeń świadków, którzy nie mogli stawić się przed nią osobiście, złożyła wstępny raport 2 IV 1952 r. i ostateczny 22 XII 1952 r., opublikowała zebrane materiały w dziewięciu tomach pt. The Katyn Forest Massacre i zaleciła, aby: ?oświadczenia pisemne, materiał dowodowy i wyniki badań zostały przekazane

Moskwa - 29 II 1952 r. 158/220

Rząd ZSRR w nocie do rządu USA wskazał, iż wszczęcie dochodzenia w sprawie zbrodni katyńskiej przez Komisję Kongresu USA ?może być tylko dążeniem do oczerniania Związku Radzieckiego i zrehabilitowania w ten sposób hitlerowców, powszechnie uznanych za zbrodniarzy?.

Warszawa - 1 III 1952 r. 159/220

Oświadczenie rządu Polski Ludowej: ?Cały świat wydał wyrok na hitlerowskich morderców z Katynia [...]. Naród polski patrzy z obrzydzeniem na próby amerykańskich kół rządzących posługiwania się zatrutą bronią odziedziczona po Goebbelsie, próby zmierzające do zatarcia śladów zbrodni hitlerowskich i do nikczemnego szczucia przeciwko narodom Związku radzieckiego, które dźwigały na swoich barkach główny ciężar walki o rozgromienie hitleryzmu?.

Warszawa - V 1952 r. 160/220

Pierwsze wydanie książki Bolesława Wójcickiego Prawda o Katyniu (wyd. 2 ? 1953), w której już na pierwszej stronie czytamy, że Katyń to ?stara, hitlerowska prowokacja?.

Moskwa - 3 III 1959 r. 161/220

Przewodniczący KGB Aleksandr Szelepin poinformował Nikitę Chruszczowa o zachowanych materiach archiwalnych dotyczących rozstrzelania w 1940 r. łącznie 21 857 ?osób z byłej burżuazyjnej Polski?: ?Od momentu przeprowadzenia powyższej operacji, tj. od 1940 roku, żadnych informacji w tych sprawach nikomu nie udzielano i wszystkie akta [...] przechowywane są w opieczętowanym pomieszczeniu. Dla organów radzieckich wszystkie te akta nie są ani przedmiotem operatywnego zainteresowania, ani nie stanowią

Notre Dame (USA) - 1962 r. 162/220

Pierwsze wydanie książki Janusza K. Zawodnego Death in the Forest. The Story of the Katyn Forest Massacre (pięć edycji w języku angielskim w USA i Wielkiej Brytanii do 1988 r.; przekłady ? Tokio 1963, Paryż 1971, Monachium 1971, Oslo 1972, Mediolan 1973; pierwsze rozszerzone wydanie w języku polskim pt. Katyń (przedmowa Zbigniew Brzeziński ? Paryż 1989; trzy wydania drugoobiegowe w kraju w 1988 i 1989 r.; pierwsze oficjalne wydanie krajowe pt. Katyń w 1989 r.).

Paryż - 1966 r. 163/220

Pierwsze wydanie książki Henri de Montforta Le massacre de Katyn. Crime russe ou crime allemand? (wyd. 2 ? 1969; przekład polski ? 1999 r.).

Moskwa - 15 IV 1971 r. 164/220

Biuro Polityczne KC KPZR zatwierdziło projekt wytycznych dla ambasadora ZSRR w Londynie w sprawie złożenia démarche rządowi brytyjskiemu przeciwko zamiarowi pokazania w BBC ?wrogiego wobec Związku Radzieckiego filmu o tak zwanej ?Sprawie Katańskiej?? i wydania ?oszczerczej książki o tragedii katyńskiej?.

Londyn - 19 IV 1971 r. 165/220

Pierwsze wydanie książki Louisa FitzGibbona Katyn. A Crime Without Parallel.

Moskwa - 2 III 1973 r. 166/220

Biuro Polityczne KC KPZR zatwierdziło projekt wytycznych dla ambasadora ZSRR w Londynie w sprawie złożenia démarche rządowi brytyjskiemu przeciwko ?kampanii na rzecz zbierania środków na budowę w Londynie ?Pomnika Ofiar Katynia??.

Warszawa - 14 I 1975 r. 167/220

Zapis Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (cenzury PRL): ?Przy ocenie materiałów na temat śmierci polskich oficerów w Katyniu należy kierować się następującymi kryteriami: 1) Nie wolno dopuszczać jakichkolwiek prób obarczania Związku Radzieckiego odpowiedzialnością za śmierć polskich oficerów w lasach katyńskich. 2) W opracowaniach naukowych, pamiętnikarskich, biograficznych można zwalniać sformułowania w rodzaju: ?rozstrzelany przez hitlerowców w Katyniu?, ?zmarł w Katyniu?, ?

Sztokholm - XI 1975 r. 168/220

Odsłonięcie Pomnika Ofiar Katynia.

Paryż - 1976 r. 169/220

Pierwsze wydanie wspomnień Stanisława Swianiewicza W cieniu Katynia (siedem edycji do 1989 r.; przekłady ? Londyn 1989, Londyn 1989 [w języku rosyjskim]; w kraju trzy edycje drugoobiegowe w latach 1981?1983; pierwsze oficjalne wydanie krajowe w 1990 r.).

Moskwa - 5 IV 1976 r. 170/220

Wskazówki Biura Politycznego KC KPZR: ?Kierować się koniecznością ścisłej koordynacji kroków ZSRR i PRL w zakresie przeciwdziałania i neutralizacji antysocjalistycznych i antyradzieckich akcji i kampanii na Zachodzie w związku ze ?Sprawą Katyńską?. Uważać za niecelowe składanie jakichkolwiek oficjalnych oświadczeń z naszej strony, aby nie dać powodu wrogim siłom do wykorzystania polemiki w tej sprawie w celach antyradzieckich. [...] Polecić KGB ZSRR, aby poprzez nieoficjalne kanały dał do zrozum

Londyn - 18 IX 1976 r. 171/220

Odsłonięcie Pomnika Katyńskiego (z napisem Katyń 1940) na cmentarzu Gunnersbury z udziałem 10 000 ludzi.

Londyn - 11 XI 1976 r. 172/220

Dekretem prezydenta RP na uchodźstwie Stanisława Ostrowskiego zbiorowe nadanie Orderu Virtuti Militari Żołnierzom zgładzonym w Katyniu i innych miejscach kaźni.

Kraków - 4 IV 1978 r. 173/220

Zebranie założycielskie niezależnego Instytutu Katyńskiego (przewodniczący ? Adam Macedoński).

Warszawa - 1979 r. 174/220

Powstanie niezależnego Komitetu Katyńskiego na czele ze Stefanem Melakiem.

Kraków - IV 1979 r. 175/220

Pierwszy numer drugoobiegowego ?Biuletynu Katyńskiego? (z fikcyjnym miejscem wydania ? Warszawa), wydawanego przez niezależny Instytut Katyński do października 1981 r. pod redakcją Andrzeja Kostrzewskiego i Adama Macedońskiego, wznowionego w 1991 r.

Kraków - 21 III 1980 r. 176/220

Samobójstwo przez samospalenie 76-letniego Walentego Badylaka w proteście przeciwko ?zatajaniu przez władze zbrodni katyńskiej?.

Kraków - 1981 r. 177/220

Założenie pierwszej w kraju (początkowo nielegalnej) Rodziny Katyńskiej przez inż. Jerzego Smorawińskiego, syna zamordowanego w Katyniu gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego.

Polana Rusnakowska pod szczytem Turbacza (1 185 m n.p.m.) - 21 I 1981 r. 178/220

Odsłonięcie symbolicznego grobu katyńskiego autorstwa Czesława Pajerskiego z Nowego Targu.

Warszawa - 31 VII 1981 r. 179/220

Wzniesienie pierwszego w Polsce Pomnika Katyńskiego w Dolince Katyńskiej na Cmentarzu Powązkowskim (tej samej nocy zrabowanego przez ?nieznanych sprawców? przy użyciu ciężkiego dźwigu, a odnalezionego dopiero w 1989 r.).

Warszawa - 6 XII 1981 r. 180/220

Na Cmentarzu Powązkowskim wmurowanie urny z ziemią katyńską, aktu erekcyjnego i kamienia węgielnego pod Pomnik Ofiar Zbrodni Katyńskiej, odtwarzający pomnik zrabowany 31 VII.

Katyń - 1983 r. 181/220

Wzniesienie sowieckiego pomnika z napisem: ?Polskim żołnierzom, ofiarom hitlerowskiego faszyzmu, spoczywającym w katyńskiej ziemi?.

Warszawa - 16 VIII 1983 r. 182/220

Ekipa saperska Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej wydobyła i wywiozła z Cmentarza Powązkowskiego akt erekcyjny Pomnika Katyńskiego.

Warszawa - 1985 r. 183/220

Władze postawiły w Dolince Katyńskiej na Cmentarzu Powązkowskim pomnik z napisem: ?Żołnierzom polskim ofiarom hitlerowskiego faszyzmu spoczywającym w ziemi katyńskiej ? 1941 rok?.

Clifton (New Jersey, USA) - 1988 r. 184/220

Ukazanie się książki Johna H. Laucka Katyn Killings: In the Record.

Paryż - 1988 r. 185/220

Pierwsze wydanie książki Kazimierza Skarżyńskiego Katyń (sprawozdania o udziale Polskiego Czerwonego Krzyża w pracach ekshumacyjnych w Katyniu).

Moskwa - 5 V 1988 r. 186/220

Biuro Polityczne KC KPZR (uwzględniając wielokrotne prośby Wojciecha Jaruzelskiego oraz ?innych członków kierownictwa polskiego?: Józefa Baryły, Mirosława Orzechowskiego i Mieczysława Rakowskiego) uchwaliło wydanie polecenia Ministerstwom Kultury ZSRR i Federacji Rosyjskiej ?przedstawienia propozycji dotyczących wzniesienia w przyszłej pięciolatce monumentu polskich oficerów w Katyniu z udziałem Strony Polskiej (jeśli wyrazi na to zgodę)? oraz polecenie MSW i Państwowemu Komitetowi ZSRR ds. Tury

Moskwa - 1 IX 1988 r. 187/220

Biuro Polityczne KC KPZR zaleciło (zgodnie z propozycją strony polskiej, zgłoszoną w czasie wizyty Michaiła Gorbaczowa w Polsce w lipcu) ?wspólnie ze Stroną Polską ogłoszenie konkursu na najlepszy projekt Pomnika Polskich Oficerów Poległych w Katyniu?.

Warszawa - 22 III 1989 r. 188/220

Cenzura wydała decyzje o wycięciu ośmiu fragmentów artykułu Wojciecha Ziembińskiego Patrząc na Wrzesień (o pakcie Ribbentrop?Mołotow), który ?Przegląd Katolicki? usiłował wydrukować bezskutecznie od sierpnia 1987 r.

Moskwa - 31 III 1989 r. 189/220

Biuro Polityczne KC PZPR w odpowiedzi na prośbę strony polskiej postanowiło wyrazić zgodę na ?przeniesienie do Warszawy symbolicznych prochów z miejsca spoczynku polskich oficerów w Katyniu?.

Warszawa - 1 V 1989 r. 190/220

Niezależna manifestacja na Starym Mieście z transparentem Prawda jest nieśmiertelna. Katyń 1940.

Moskwa - 21 V 1989 r. 191/220

W tygodniku czasów pierestrojki ?Moskowskije Nowosti? ukazał się artykuł o Katyniu Aleksieja Pamiatnycha i Aleksandra Akuliczewa Potwierdit? ili oprowiergnut? (Potwierdzić lub zaprzeczyć). Tamże w tym samym roku został opublikowany artykuł Natalii Lebiediewej.

Warszawa - 9 X 1989 r. 192/220

Wystąpienie Prokuratora Generalnego PRL Józefa Żyto do Prokuratora Generalnego ZSRR o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej, co następuje we wrześniu 1990 r.

Warszawa - I 1990 r. 193/220

Na łamach ?Wojskowego Przeglądu Historycznego? (1989, nr 4) ukazuje się pierwszy odcinek Epitafiów katyńskich.

Moskwa - 13 IV 1990 r. 194/220

Oficjalny komunikat agencji TASS, uznający odpowiedzialność NKWD za zbrodnię katyńską: ?Całokształt ujawnionych materiałów archiwalnych pozwala wyciągnąć wniosek o bezpośredniej odpowiedzialności Berii, Mierkułowa i ludzi im podległych za zbrodnię popełnioną w katyńskim lesie. Strona radziecka, wyrażając głębokie ubolewanie w związku z tragedią katyńską, oświadcza, iż jest to jedna z najcięższych zbrodni stalinizmu?.

Moskwa - 13 IV 1990 r. 195/220

Prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow przekazał polskiej delegacji na ręce Wojciecha Jaruzelskiego pierwsze kopie dokumentacji zbrodni katyńskiej. Ich publikacja: Katyń. Najnowsze dokumenty NKWD (Paryż 1990).

Warszawa - 13 IV 1990 r. 196/220

W programie I TVP o godz. 20.05 emisja Lasu katyńskiego, filmu dokumentalnego Marcela Łozińskiego, powstałego z inspiracji Andrzeja Wajdy.

Moskwa - 3 XI 1990 r. 197/220

Michaił Gorbaczow polecił ?przyspieszenie śledztwa w sprawie losów polskich oficerów przetrzymywanych w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie?.

Warszawa - 1991 r. 198/220

Ukazanie się najobszerniejszej listy katyńskiej (już ponad 13 500 nazwisk spośród łącznej liczby ponad 15 000): książki Jędrzeja Tucholskiego Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar.

Moskwa - 17 V 1991 r. 199/220

Prokurator Generalny ZSRR N.S. Trubin poinformował Michaiła Gorbaczowa, iż ?zebrane [w wyniku śledztwa na polecenie z 3 XI 1990 r.] materiały pozwalają na wyciągnięcie wstępnego wniosku, ż polscy jeńcy wojenni mogli być rozstrzelani na podstawie decyzji Specjalnej Rady przy NKWD ZSRR w okresie kwietnia ? maja 1940 roku w Zarządach NKWD w obwodach smoleńskim, charkowskim i kalinińskim, i pochowani odpowiednio w Lesie Katyńskim pod Smoleńskiem, w rejonie Miednoje, 32 km od Tweru, i w 6. kwadracie

Warszawa - IV?VII 1991 r. 200/220

Wystawa okolicznościowa Nie tylko Katyń w Muzeum Wojska Polskiego.

25 VII?9 VIII 1991 r. 201/220

Ekshumacje w Piatichatkach koło Charkowa.

15?31 VIII 1991 r. 202/220

Ekshumacje w Miednoje koło Tweru (w czasie puczu w Moskwie Zarząd KGB Obwodu Twerskiego podjął 19 VIII próbę ich przerwania).

Katyń - 23 V 1992 r. 203/220

Przemówienie prezydenta RP Lecha Wałęsy: ?Katyń to symbol prawdy o naszych stosunkach. Także symbol szczerości między naszymi narodami. Sprawa tych mogił, sprawa prawdy o nich, posłużyła za pretekst do zerwania stosunków między rządem radzieckim i polskim w 1943 roku. Kłamstwo o tych grobach posłużyło do umocowania najpierw w Lublinie, potem w Warszawie, narzuconego rządu?.

Warszawa - 14 X 1992 r. 204/220

Przekazanie przez wysłannika prezydenta Federacji Rosyjskiej Borysa Jelcyna, przewodniczącego Komitetu ds. Archiwów Państwowych Rudolfa Pichoję, na ręce prezydenta RP Lecha Wałęsy kopii dokumentów, potwierdzających odpowiedzialność ZSRR za zbrodnię katyńską (m.in. decyzji władz ZSRR z 5 III 1940 r.). Pichoja powiedział wówczas: ?Nieprzypadkowo przez tak długi okres dokumenty te były ukrywane. Było tak dlatego, że dotyczyły zabójstwa o charakterze politycznym. [...] Przekazując materiały narodowi

Warszawa - 16 X 1992 r. 205/220

Oświadczenie Sejmu RP (przyjęte przez aklamację): ?Po pół wieku komunistycznego kłamstwa i zmowy milczenia ujawnione zostały oficjalnie przez władze Rosji najważniejsze dokumenty dotyczące mordu katyńskiego i jego sprawców. Naród polski zawsze znał prawdziwe imiona zbrodniarzy, jednak fakt ujawnienia dokumentów stwarza nową sytuację moralną w stosunkach polsko-rosyjskich. Prawda powinna być ujawniona do końca, zbrodnie ukarane, krzywdy naprawione. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża przekonani

Warszawa - XII 1992 r. 206/220

Ukazanie się zbioru dokumentów z archiwów sowieckich pt. Polscy jeńcy wojenni w ZSSR 1939?1941.

Warszawa - 17 IX 1993 r. 207/220

W Belwederze dowódca Północnej Grupy Wojsk Rosyjskich w Polsce zameldował prezydentowi RP Lechowi Wałęsie o zakończeniu operacji wycofywania wojsk rosyjskich z Polski.

Warszawa - 1995 r. 208/220

Wydanie pierwszego tomu polsko-rosyjskiej edycji zbioru dokumentów Katyń. Dokumenty zbrodni (tomy 2,3 i 4 ukazały się w latach 1998?2007).

Katyń - 4 VI 1995 r. 209/220

Wmurowanie aktu erekcyjnego Polskiego Cmentarza Wojennego z udziałem prezydenta RP Lecha Wałęsy.

Charków (Piatichatki) - 27 VI 1998 r. 210/220

Położenie kamienia węgielnego pod Polski Cmentarz Wojenny z udziałem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego i prezydenta Ukrainy Leonida Kuczmy.

Moskwa - 14 IX 1999 r. 211/220

Oświadczenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rosji (w sprawie agresji 17 IX 1939 r.): ?Nie usprawiedliwiając działań reżimu stalinowskiego na arenie międzynarodowej, nie można nie zauważyć, że w tych skomplikowanych czasach były one podyktowane nie tyle dążeniem do podbicia nowych terytoriów, ile dążeniem do zagwarantowania bezpieczeństwa krajowi. Zapewnienia oficjalnej Warszawy [...] o tym, że we wrześniu 1939 roku doszło do ?agresji ZSRR przeciw Polsce?, nie znajdują potwierdzenia w dokumenta

Warszawa - 3 IV 2000 r. 212/220

Na Zamku Królewskim uroczysta promocja pierwszej z trzech katyńskich ksiąg cmentarnych: Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego (dwie następne ukazały się w latach 2003 i 2006).

Piatichatki - 17 VI 2000 r. 213/220

Uroczyste otwarcie Polskiego Cmentarza Wojennego, mieszczącego groby jeńców ze Starobielska, zamordowanych w Charkowie.

Katyń - 28 VII 2000 r. 214/220

Uroczyste otwarcie (z udziałem premiera Jerzego Buzka) Polskiego Cmentarza Wojennego, mieszczącego groby jeńców z Kozielska, zamordowanych w Katyniu.

Miednoje - 2 IX 2000 r. 215/220

Uroczyste otwarcie Polskiego Cmentarza Wojennego, mieszczącego groby jeńców z Ostaszkowa, zamordowanych w Kalininie-Twerze.

Moskwa - 2003 r. 216/220

Wydanie książki Jurija Muchina Antirossijskaja podłost? (o zbrodni katyńskiej dokonanej przez Niemców).

Moskwa - 23 II 2005 r. 217/220

Wywiad prezydenta Rosji Władimira Putina dla słowackiego Radia Slovensko i słowackiej telewizji STV: ?Często wspomina się, powiedzmy, pakt Ribbentrop?Mołotow, w rezultacie którego jakoby doszło do zmowy między Związkiem Radzieckim i hitlerowskimi Niemcami [...]. A dokument sowiecko-niemiecki był podpisany na niższym poziomie ? na poziomie ministrów spraw zagranicznych [...]. W celu zabezpieczenia swoich interesów i swojego bezpieczeństwa na zachodnich granicach Związek Radziecki został zmuszony

Moskwa - 11 III 2005 r. 218/220

Naczelny Prokurator Wojskowy Rosji ogłasza umorzenie trwającego 15 lat śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej, stwierdzając, że nie była to zbrodnia ludobójstwa (uzasadnienie umorzenia pozostaje tajne).

Warszawa - 22 III 2005 r. 219/220

Uchwała Sejmu RP w 65. rocznicę zbrodni katyńskiej: ?Składając hołd niewinnym ofiarom zbrodni katyńskiej, dziękujemy zarazem tym wszystkim, którzy w minionych dziesięcioleciach, nie zważając na zakazy, szykany i rozpowszechniane oficjalnie kłamstwa, nie ustawali w wysiłkach podtrzymywania pamięci o Katyniu i dążeniu do wyjaśnienia okoliczności mordu. [...] Dziękujemy wszystkim Polakom w kraju i na emigracji, którzy mieli odwagę odkrywać i głosić prawdę o Katyniu?.

Moskwa - 21 IV 2005 r. 220/220

List Komitetu Wykonawczego Rosyjskiego PEN-Clubu do Polskiego PEN-Clubu przed 60. rocznicą zakończenia II wojny światowej: ?Źródłem nieukojonego bólu była i pozostaje zbrodnia katyńska. [...] Sześć lat grozy na Waszej ziemi i cztery lata na naszej ? dziwną jest rzeczą pomyśleć, że początek temu koszmarowi dał w praktyce potworny pakt Ribbentrop?Mołotow!?